ASAL-USUL KALI PUTIH (MATERI PENILAIAN DONGENG)

ASAL USUL KALI PUTIH

(dening Adhinia Imanti)

Ing jaman biyen ana tlatah kang subur makmur gemah ripah loh jinawi, urip kang sarwa tinandur. Tlatah iku sinebut Nusantara. Rikala iku ing bumi Jawa Dwipa teka ksatria cilik saka Negara India. Umure pancen isih 10 taun nanging dheweke wus kawentar dadi bocah sekti mandraguna amarga bocah iku titisan saka Bathara Wisnu ing Jongringsaloka. Bocah cilik iku duwe jeneng Narayan.

Narayan melu rombongan para biksu lunga ziarah menyang Wihara Agung Swambara Budhura kang saiki moncer diarani candhi Borobudhur. Amarga Narayan nuruti naluri bocahe, ing satengahing laku nalika tekan ing kali Progo,  Narayan dolanan karo kanca-kancne, dheweke ciblon ing kali Progo. Ing satengahing guyonan, ana rombongan para saudhagar kang mlayu sipat kuping nyebrangi kali, rombongan kuwi katon wedi.

Amarga penasaran karo kahanan iku, Narayan banjur takon karo salah sawijining saudhagar, “Bapa Saudhagar, menapa jalaranipun Bapa sarombongan mlajar sipat kuping kados menika? Menapa wonten memedi utawa makhluk ingkang medeni wonten ing tlatah menika?”

Sinambi ndredheg lan keweden, Bapa Saudhagar mangsuli, “Hei bocah cilik, kowe enggal-enggala sumingkir saka kene, balia menyang omahmu, ora usah mikir pindho. Ora mung memedi, gendruwo, lan kanca-kancane, ananging makhluk iki luwih medeni, nggegirisi, gedhe dhuwur lan nganggu katentremaning kauripan ing tlatah kene.”

“Ehm, menapa memedi ing tanah Jawi menika kados mekaten?” Narayan tansaya penasaran. “Wonten pundi kula saged nemahi memedi kang nggegirisi menika?

“Bocah cilik, memedi nggegirisi iku sarwa gawe geger masyarakat ing padhukuhan Merapi. Luwih apik kowe bali, aja dolan ing njaba omah, kahanan saiki lagi ora aman.” Wangsulan Bapa saudhagar.

Narayan mbatin, “Hhhm, memedi kang gedhe lan nggegirisi? Sejatine makhluk apa kuwi? Kena apa memedi iku ngganggu lan ngrusak katentremane manungsa? Yen ngono kahanane, mula memedi iku kudu disirnakake. Nanging, kaya apa wujud memedi iku?”

Narayan mutusake kanggo nggoleki makhluk iku. Kanthi tekad kag madhep mantep, Narayan mlaku tumuju padhukuhan ing lereng Merapi. Sawise Narayan ngliwati tegalan kang kebak wit pring kang kawentar aran Gunungpring, Narayan keprungu suwara aneh lan nyalawadi.

“Sssssttttt, sssstttt…. Ssstttt…!” kaya mangkono suwara iku.

“Hmm, apa iki sing diarani memedi gedhe kang nggegirisi iku? Suwarane apa kaya ngene?” batine Narayan.

Kanthi swara kang sora, Narayan mbengok, “ Heeei memedi, sapa kowe sejatine? Yen wani metua adhepi aku!”

Ora ana kang semaur, ora ana kang mangsuli, namung keprungu swara angin lan lamat-lamat swara kang memper swara ula. “ssstt…. Sssttt”

Narayan terus ngetutake sumbering swara nganti dheweke nemokake pecut dawa rupa putih ing satengahing gumuk watu.

“Owalah, jebul kowe ana ing kene hei memedi!” bengoke Narayan. Kanthi ngetokake dayane, tangan Narayan kang isih cilik iku bisa kasil narik pecut dawa mau.”

“sssttt, sssttt, heeeei, sapa sing kumawani ngganggu anggonku turu?” swara iku katon gawe wedi sapa wae kang krungu.

Ujug-ujug, saka gegrumbulan wit-witan kang ana ing kono njedhul endhas kang memper endhas naga. Jebulane pecut mau yaiku pawujudan saka brengosing Naga mau. Saya suwe saya ketok wujud asline yaiku Naga raksasa wernane putih. Matane mencereng, cumlorote abang mbranang memper geni. Untune pating crongat luncip-luncip, ilate dawa banget lan bisa ngetokake geni kang bisa gawe kobongan anakan gunung.

Nanging, Narayan ora wedi babar pisan. Kanthi tataging manah dheweke ngocap “Hei Naga putih, sejatine kowe kuwi sapa? Kena apa kowe ngganggu warga ing lereng Merapi kene?”

Nagaseta semaur samba nesu, “ Bocah cilik, kowe ora kenal aku? Aku ula gedhe saka Narokosaloka, aku Nagaseta. Aku panguwasa tlatah lereng Merapi iki, kabeh dhemit padha wedi karo aku. Apa sing dadi urusanmu ngganggu aku bocah cilik?!”

“Miturut kabar sing tak ngerteni kowe wis nganggu katentremaning masyarakat ing tlatah kene. Ora mung amerga wujudmu kang gedhe medeni lan nggegirisi, nanging kowe wis kerep memangsa manungsa. Apa kuwi ajaran saka Sang Hyang Widi, he Nagaseta?”

“Iki udu urusanmu bocah cilik, uga udu urusane Sang Hyang Widi. Aku Nagaseta, sing sapa wae ora bakal bisa ngalahake aku!”

“Apa iya? Aku durung percaya yen aku durung mbuktekake dhewe!”

Nagaseta ngetokake swarane kang bisa gawe wedi wong satlatah “ Ggggrrrrrrrr, kowe bocah cilik kewanen, apa sing bisa koklakoni, apa kowe bisa nglawan aku haah?”

“Apa kowe ora rumangsa Nagaseta, kowe kuwi wis ora nggatekake dhawuhe Gusti, aku ing kene mung arep golek kabeneran. Nang donya iki ora bakal ana kekuwatan jahat kang bisa ngalahake kabeneran, muliha marang asalmu, Narokosaloka, aja kokganggu maneh warga ing kene!”

Ora malah sadhar banjur njaluk pangapura amarga sikap lan tumindake kang keleru, Nagaseta mundhak murka. Ora nganggo suwe endhase ndangak, tutuke mangap lan nggereng ngetokake siunge. Ora let suwe, ilate nyemburake geni. Wuuuusss… Narayan diperjaya.

Amarga Narayan iku titisan Batara Wisnu, kanthi lincah Narayan endha saka serangan-serangan Nagaseta. Nagaseta tansaya kesetanan, tansaya muntab. Semburan geni saka Nagaseta tansaya gedhe, tansaya panas kayadene wedhus gembel saka Redhi Merapi. Narayan malah tansaya endha, mlumpat kana mlumpat kene, lincah ora gampang pasrah.

Wusana, sakloron kaya-kaya mabur ing angkasa. Ing langit kana Narayan lan Nagaseta adu kekuatan. Narayan ngetokake gaman sektine, panah cakra. Nagaseta cancut sawise weruh gaman iku. Nagaseta banjur ngalah, dheweke wedi menawa dipateni nganggo panah cakra iku. “Narayan, aku ngaku kalah, aku ngaku salah, aku janji ora bakal ngganggu warga kene maneh , aku bakal nglakoni apa wae saengga aku bisa ucul saka gamanmu, supaya aku bisa nebus kabeh dosaku.” Panjaluke Nagaseta marang Narayan.

“Yen mangkono panjalukmu, aku pengen kowe bisa gawe manfaat kanggo warga kene, dadiya sumber banyu kang bisa menehi kauripan warga ing kene.”

Ora let suwe Nagaseta moksa. Awake ndlosor aka puncak Merapi tekane kali Progo, saya suwe awak Nagaseta kang dawa mau malih wujud dadi aliran banyu kang wernane putih. Saya suwe saya putih, putih, lan putih.

Piwulang kang bisa kajupuk saka crita mau yaiku minangka manungsa kita kudu tansah tumindak kang becik, amarga kabecikan bisa ngalahake tumindak awon lan culika.